Niet sexy misschien, maar wel urgent
Zogenoemde systemische problemen zijn misschien niet sexy, maar dat maakt ze niet minder urgent. Dat geldt zeker voor ons belastingsysteem en het debat daaromheen. Daartoe heeft de Belastingdienst ook wel alle aanleiding gegeven (denk aan de dividendbelasting en de toeslagenaffaire), maar we kijken met zorgen naar de kwaliteit van dat debat: volledig gepolitiseerd, gepolariseerd en – fundamenteel kritiek – niet zelden gevoerd op basis van feitelijke onjuistheden of framing. Opinies en gevoel hebben de discussies gekaapt van de ratio en voeden een sinister monster: wantrouwen jegens het gehele fiscale systeem. In toenemende mate wordt niet alleen in het publieke domein, maar ook in de politiek en de ambtenarij, de fiscaliteit gezien vanuit wantrouwen en met een sterk afnemend respect voor belastingplichtigen. Dat bedreigt het fiscale systeem, dat gebaseerd dient te zijn op wederzijds respect en een fundamentele integriteit van de overheid enerzijds en van de belastingplichtigen anderzijds.
Het debat over ‘just taxation’ is ontspoord
De afname van vertrouwen in zo’n fundamenteel maatschappelijk arrangement is zorgwekkend, want onze democratische samenleving bestaat bij de gratie van een als fair beoordeelde belastingheffing. Bij ‘just taxation’ is er immers dat basisvertrouwen tussen de belastingheffende overheid en de belastingbetalende burgers. Onder druk van globalisering, internationale complexiteit, toenemende ongelijkheid en de door de pandemie aangewakkerde polarisering en ‘identiteitsoorlog’, is het debat over een just taxation, volkomen uit de rails gelopen. Die ontsporing kenmerkt zich behalve door een hoog Geen Stijl-gehalte, ook door een gebrek aan basale kennis over fiscaliteiten. Boze burgers, maar ook electoraalhongerige politici slingeren hun soundbites via (social) media de wereld in. De publieksmedia registreren zonder deskundige duiding vooral de onderbuikgevoelens en leveren zo geen bijdragen aan een dialoog of debat, maar voeden door gebrek aan deskundigheid juist de neerwaartse spiraal van verharde tegenstellingen.
We missen inhoudelijke interactie
Intussen lijken alle belanghebbenden op de spreekwoordelijke kikker in opwarmend water, dat zonder tegenactie onverstoorbaar naar een kookpunt stijgt. Hoe zou de ondermijning van onze rechtsstaat gestuit kunnen worden? Om op een duurzame wijze invulling te geven aan het belastingdomein in deze tijd, zal een nieuwe dialoog gevoerd moeten worden met vertegenwoordigers van de belastingplichtigen. De legitimiteit van de wetgever en – uitvoerder in fiscale kwesties – dus het gegeven recht om over burgers te beslissen – verlangt een inhoudelijke uitwisseling van visies en belangen, zonder emotionele of louter op macht gebaseerde standpunten.
We missen in ons land echter een platform dat niet wordt geleid door journalisten of politici die er belang bij hebben om tegenstellingen uit te vergroten en zodoende enorme misverstanden te creëren bij het grote publiek. We missen een platform dat wordt gevoed door deskundige professionals die vanuit hun ervaringen een nuttig debat kunnen voeren over de wenselijke normen in het fiscale domein. We missen bovendien een platform waar deskundige professionals namens belastingplichtigen een scherp debat kunnen voeren over de fiscaliteit op een wijze die toegankelijk is voor het grote publiek. Aan zo’n platform is volgens ons dringend behoefte.
De noodzakelijke migratie van onderbuik naar hersenpan
En dat platform is er nu. Het is een authentiek burgerinitiatief – door de Belastingdienst erkend als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) – en het heet: The Floris. Met een knipoog naar Floris V, ‘der keerlen god’ (en vooruit ook die andere Floris maar, die Rutger Hauer zo hartstochtelijk neerzette) en zijn strijd met open vizier voor het goede. The Floris heeft als doel de democratische rechtsorde te bevorderen door hieraan zelf een wezenlijke bijdrage te leveren, namelijk door de kwaliteit van het debat (live én online) over fiscaliteit te vergroten, het bewustzijn over de nuances van het debat te verhogen en zodoende een democratische factor te zijn. Daarom The Floris.