De Haagse rekenmeesters krabben zich achter de oren nu onverwachte juridische uitspraken voor miljardengaten in de begroting zorgen. Terwijl het kabinet puzzelt op dekking, verschuiven er politieke panelen in het klimaatdebat en laaien oude discussies over de eerlijkheid van ons belastingstelsel weer hoog op.
Deze week in het kort
- de schatkist loopt eenmalig € 840 miljoen mis door een uitspraak over de liquidatieverliesregeling bij Aegon
- een Kamermeerderheid wil de nationale CO2-heffing voor de industrie schrappen, wat het klimaatdebat kantelt
- de erfbelasting blijft de gemoederen bezighouden: is het een straf op sparen of een instrument voor gelijke kansen?
- grote accountantskantoren krijgen miljoenenboetes voor examenfraude, wat het vertrouwen in de sector schaadt
- om de woningbouw vlot te trekken, verkiest de minister het aanpassen van kostenverhaal boven een nieuwe planbatenheffing
- de EU-douaneregels worden gemoderniseerd om de stroom pakketjes van webwinkels als Temu beter te controleren
De schatkist lekt: miljardentegenvallers door fiscale rechtszaken
Soms zit de duivel in de juridische details, en deze week presenteert hij de rekening. Het demissionaire kabinet kreeg een financiële domper van bijna een miljard euro voor de kiezen na een uitspraak van de Hoge Raad in een zaak van verzekeraar Aegon. De uitspraak zorgt voor een eenmalig gat van € 840 miljoen en een structureel verlies van € 65 miljoen per jaar.
De zaak draaide om de zogenoemde liquidatieverliesregeling. Aegon trok een verlies van Ierse dochters af van de Nederlandse winst, maar volgens de fiscus was dat niet de bedoeling omdat het verlies ook al in Ierland verrekend kon worden. De Hoge Raad gaf Aegon echter gelijk, met deze flinke budgettaire tegenvaller als gevolg.
Deze tegenvaller staat niet op zichzelf. Recent oordeelde de Hoge Raad al dat bepaalde Duitse vastgoedfondsen geen winstbelasting hoefden te betalen, een strop van bijna € 1,7 miljard. Het kabinet moet nu op zoek naar dekking voor de nieuwe klap en hoopt hierover rond Prinsjesdag meer duidelijkheid te geven.
Het klimaatdebat kantelt: streep door de CO2-heffing
Een Kamermeerderheid heeft het kabinet opgeroepen de nationale CO2-heffing voor de industrie zo snel mogelijk af te schaffen. Deze beslissing, gedreven door een motie van het CDA die ook steun kreeg van de VVD, splijt de gemoederen en markeert een significante koerswijziging in het Nederlandse klimaatbeleid.
Voor het bedrijfsleven is het een opluchting. Werkgeversorganisatie VNO-NCW en de technologische industrie (FME) stellen dat het schrappen van de heffing het investeringsklimaat verbetert en zorgt voor een “gelijk speelveld” met andere Europese landen. Het idee is dat Nederland niet “uit de pas moet lopen” en dat verduurzaming economisch haalbaar moet blijven.
Milieu- en ontwikkelingsorganisaties reageren daarentegen woedend. Oxfam Novib spreekt van “de finale doodsklap voor het klimaatbeleid”. Natuur & Milieu noemt het een “klap in het gezicht” van bedrijven die juist wél hebben geïnvesteerd in duurzame innovatie. Zij zien een van de belangrijkste pijlers onder het Klimaatakkoord van 2019 wegvallen, waarmee de overheid de grootste vervuilers een vrijbrief zou geven.
De eindeloze discussie over de erfbelasting
Is erfbelasting diefstal van de doden of juist hét middel voor een eerlijkere samenleving? Het is een vraag die Nederland al decennia verdeelt en waarover de meningen nog altijd mijlenver uiteenlopen. Het debat raakt aan de kern van ons rechtvaardigheidsgevoel en de vraag hoe we als samenleving omgaan met vermogen waar de een hard voor werkte en de ander het geluk heeft het te ontvangen.
Voorstanders van een (hogere) erfbelasting wijzen op de groeiende vermogensongelijkheid. Als ruwweg 40% van het particulier vermogen uit erfenissen komt, ondermijnt dat het idee van een meritocratie. Een stevige erfbelasting zou kansengelijkheid bevorderen, herverdelend werken en bovendien het schenken met de ‘warme hand’ stimuleren.
Tegenstanders zien dat anders. Zij stellen dat de erfbelasting in de praktijk niet de superrijken treft – die via allerlei constructies de dans ontspringen – maar juist de middenklasse. Het rijtjeshuis dat door gestegen huizenprijzen ineens een fortuin waard is, wordt de dupe, waardoor erfgenamen soms gedwongen worden hun ouderlijk huis te verkopen. Het voelt als een straf op spaarzaamheid en loyaliteit.
Vertrouwen in de accountancy op het spel
De grote accountantskantoren Deloitte, PwC en EY hebben miljoenenboetes gekregen voor grootschalige examenfraude. Honderden medewerkers, van junior tot partner, hebben jarenlang antwoorden van verplichte toetsen met elkaar gedeeld. Eerder kreeg branchegenoot KPMG al een boete van $ 25 miljoen voor eenzelfde soort vergrijp.
Je kunt je afvragen waarom dit meer is dan een interne misstap. Deze kantoren zijn de poortwachters van onze economie. Hun handtekening onder een jaarrekening moet vertrouwen bieden aan investeerders en de samenleving. Ze controleren of de boeken van beursgenoteerde bedrijven wel kloppen. Als de cultuur binnen deze organisaties toestaat dat er wordt gefraudeerd met eigen kennistoetsen, wat zegt dat dan over de integriteit waarmee ze hun klanten controleren?
De Amerikaanse en Nederlandse toezichthouders (PCAOB en AFM) nemen de zaak hoog op. De boetes zijn fors en de firma’s staan onder verscherpt toezicht. Het is een harde les die de vraag opwerpt of de sector zelf in staat is de eigen cultuur te herstellen en het geschade vertrouwen terug te winnen.
Woningbouw: liever kostenverhaal dan een nieuwe heffing
Om de vastgelopen woningmarkt vlot te trekken en publieke investeringen te bekostigen, wordt al langer gekeken naar de enorme waardestijging van grond. Het kabinet kiest nu voor een aanpassing van een bestaand systeem in plaats van het optuigen van een compleet nieuwe belasting. Minister Keijzer (Volkshuisvesting) prefereert een intensivering van het ‘kostenverhaal’ boven een nieuwe ‘planbatenheffing’.
Een planbatenheffing is een belasting op de waardestijging van grond als gevolg van bijvoorbeeld een bestemmingsplanwijziging. Kostenverhaal is het bestaande systeem waarbij gemeenten de kosten voor publieke voorzieningen (zoals wegen en riolering) verhalen op grondeigenaren die profiteren van de ontwikkeling.
De minister kiest voor het uitbreiden van het bekende kostenverhaal, omdat dit aansluit bij de bestaande praktijk van gemeenten en marktpartijen. Een belangrijke voorwaarde is wel dat de zogenoemde ‘inbrengwaarde’ van grond anders wordt berekend, wat meer financiële ruimte moet creëren. Toch moeten we niet te vroeg juichen: de minister verwacht dat het nog 10 tot 15 jaar kan duren voordat de effecten van deze aanpassing substantieel zichtbaar zijn.
Douane-unie krijgt upgrade voor aanpak Chinese webwinkels
De Europese douanewetgeving, die in de kern nog stamt uit 1968, is niet opgewassen tegen de huidige realiteit van e-commerce. Jaarlijks komen er ongeveer een miljard pakketjes de EU binnen, voor een groot deel via platforms als Temu en Shein. Demissionair staatssecretaris Van Oostenbruggen is dan ook tevreden dat er eindelijk schot zit in de modernisering van de douane-unie.
De nieuwe regels moeten de controle op de enorme stroom pakjes verbeteren. Nu bevatten veel zendingen onveilige of nagemaakte producten, of spullen die niet aan de Europese eisen voldoen. Dit is niet alleen een risico voor de consument, maar ook oneerlijke concurrentie voor Europese bedrijven.