Het fundament van onze AOW wankelt, Brussel rammelt aan de poort met nieuwe belastingplannen en de onrust op de zzp-markt is voelbaar. Deze week duiken we in de financiële verschuivingen die iedereen raken.
Deze week in het kort
- de AOW wordt voor het eerst meer met belastinggeld dan met premies gefinancierd
- Brussel stelt een hogere EU-begroting voor, betaald met nieuwe Europese belastingen
- ondernemers vluchten massaal van de eenmanszaak naar de bv uit angst voor de fiscus
- de nieuwe box 3-wetgeving bevat een legaal lek om belasting te ontwijken
Ons pensioen hangt steeds meer af van belastinggeld
Een historische verschuiving heeft zich stilletjes voltrokken: voor het eerst in de geschiedenis wordt meer dan de helft van alle AOW-uitkeringen betaald uit de algemene belastingpot, en niet langer uit de AOW-premies. Dit is meer dan een cijfer; het raakt aan de kern van onze verzorgingsstaat.
Jarenlang was het idee simpel: werkenden betalen premie voor de AOW van gepensioneerden. Maar door de vergrijzing en stijgende uitkeringen is dat systeem onhoudbaar geworden. Sinds 2001 springt de overheid al bij met belastinggeld, maar in 2024 is die bijdrage opgelopen tot maar liefst € 28,5 miljard. Deze zogeheten ‘fiscalisering’ van de AOW betekent dat de kosten steeds breder worden gedragen, ook door inkomsten uit bijvoorbeeld de btw en vennootschapsbelasting.
Deze verandering heeft grote gevolgen. Het maakt de AOW kwetsbaarder voor politieke keuzes en bezuinigingen, omdat het direct concurreert met andere overheidsuitgaven zoals onderwijs en zorg. Voor jongere generaties betekent het dat hun belastinggeld in toenemende mate naar de AOW van nu gaat, terwijl de vraag blijft hoe hun eigen pensioen straks gefinancierd wordt. De onzichtbare solidariteit via premies wordt zo een zichtbare post op de rijksbegroting.
Brussel wil eigen belastingen, Den Haag ligt dwars
De Europese Commissie heeft een ambitieus, maar omstreden plan op tafel gelegd: een forse verhoging van de EU-begroting naar € 2 biljoen, deels gefinancierd met eigen, nieuwe Europese belastingen. Het is een voorstel dat de verhoudingen binnen de Unie op scherp zet.
Om de extra uitgaven aan onder meer defensie, veiligheid en het afbetalen van het coronaherstelfonds te dekken, wil Brussel nieuwe inkomstenbronnen aanboren. Denk aan een heffing op grote bedrijven met meer dan € 100 miljoen omzet, een belasting op niet-gerecycled elektronisch afval en een deel van de nationale tabaksaccijnzen. Volgens de Commissie is dit nodig om te voorkomen dat de nationale bijdragen van de lidstaten verder moeten stijgen.
Nederland, van oudsher een ‘zuinig’ land, reageert terughoudend. Demissionair minister Heinen vindt de begroting “echt te hoog” en pleit voor slimmer uitgeven in plaats van meer uitgeven. Ook klinkt de vrees dat nieuwe EU-belastingen bedrijven zullen wegjagen. Voor burgers en bedrijven kan dit betekenen dat ze straks niet alleen aan Den Haag, maar ook direct aan Brussel belasting gaan betalen. De discussie raakt de kern van de vraag hoeveel macht – en geld – we aan Europa willen geven.
Zzp’er vlucht naar de bv uit angst voor fiscus
Er is een opvallende trend gaande in ondernemersland: het aantal startende zzp’ers met een eenmanszaak is fors gedaald, terwijl het aantal nieuwe bv’s explodeert. Deze verschuiving wordt gedreven door de angst voor de strengere aanpak van schijnzelfstandigheid.
Sinds de Belastingdienst weer actief handhaaft op de regels voor zelfstandigen, heerst er onrust. Opdrachtgevers zijn huiverig geworden om zzp’ers in te huren, uit vrees voor naheffingen als de fiscus oordeelt dat er sprake is van een verkapte dienstbetrekking. Veel ondernemers denken de oplossing te hebben gevonden: een bv oprichten. Ze geloven dat ze daarmee de risico’s omzeilen.
De Kamer van Koophandel (KVK) waarschuwt echter met klem: een bv biedt geen garantie tegen schijnzelfstandigheid. De criteria die de Belastingdienst hanteert – zoals de vraag of er een gezagsverhouding is – gelden net zo goed voor een directeur-grootaandeelhouder (dga) die via zijn bv werkt. Deze ‘vlucht’ naar de bv is vooral een symptoom van de onduidelijkheid en onzekerheid waarmee veel zelfstandigen en hun opdrachtgevers worstelen.
Nieuwe box 3-wet heeft nu al een groot lek
Het moest de oplossing zijn voor jarenlange juridische strijd, maar de kersverse wet voor de heffing op spaargeld en beleggingen in box 3 vertoont nu al een pijnlijk lek. Slimme spaarders en beleggers kunnen de belasting eenvoudig en volkomen legaal omzeilen.
De nieuwe ’tegenbewijsregeling’ geeft belastingbetalers het recht om aan te tonen dat hun werkelijke rendement lager was dan het forfaitaire rendement dat de fiscus berekent. De truc is simpel: verkoop kort voor de peildatum van 1 januari je aandelen en koop er obligaties voor terug waarvan de rente pas in het nieuwe jaar wordt uitbetaald. Het resultaat? Op papier is je rendement over het oude jaar nul, en betaal je dus geen belasting.
De tegenbewijsregeling is ingevoerd na een uitspraak van de Hoge Raad. Het geeft burgers de mogelijkheid om aan te tonen dat hun echte rendement op vermogen lager was dan het door de Belastingdienst berekende, vaste percentage.
Het ministerie van Financiën erkent het probleem, maar stelt er niets tegen te kunnen doen omdat het “inherent” zou zijn aan de regels van de Hoge Raad. Fiscalisten spreken dit tegen en wijzen op eenvoudige wettelijke oplossingen. Dit lek ondermijnt de rechtvaardigheid van het belastingstelsel. Het bevoordeelt degenen die financieel handig zijn, terwijl de gemiddelde spaarder gewoon de volle mep betaalt.