_{Adam Smith (links) in discussie met Thomas Piketty}

Neerlandicus Edwin Venema is voorzitter van het bestuur van stichting The Floris. Hij is geen fiscale professional, maar wel professioneel schrijfcoach. In die hoedanigheid begeleidt hij fiscalisten in meer en mindere mate bij het maken van voor brede doelgroepen begrijpbare artikelen over onze belastingen, in lijn met de missie van The Floris. Venema: “Het redelijk strak afgestelde jargon-alarm maakt dat ik als fiscale leek blijf doorvragen wat de auteur nou eigenlijk wil zeggen. Als je dat veel doet, pik je als vliegende lekenkraai onderweg nog verbazingwekkend veel mee.” Dit zijn zijn antwoorden op de tien vaste vragen in The Floris-rubriek “De Karakter Aangifte”…

1. Wat is de hardnekkigste fiscale mythe die je zou willen ontkrachten?  

Dat belastingontwijking en belastingontduiking hetzelfde zijn. Nee, het verschil is als een slim eenrichtingsverkeer omzeilen versus op klaarlichte dag een bank overvallen. Het eerste kan legaal zijn, maar is niet altijd moreel. Het tweede brengt je naar de gevangenis (tenminste, als die beschikbaar is)..  

2. Je mag een nieuwe emoji ontwerpen die het huidige belastingstelsel perfect samenvat. Hoe ziet die eruit? 

Een achtbaan, namelijk die van regels, geld en hoofdpijn. Want belastingen zijn als Walibi: je betaalt veel entree, begrijpt de wachtrijen niet, en aan het eind vraag je je af waar al je geld gebleven is.

3. Als je een fiscale influencer kon ontmaskeren wegens populisme of desinformatie, wie zou dat zijn en waarom?  

Iedereen die roept: “Verlaag de belastingen en alles lost zichzelf op!” zonder te benoemen waar de overheid dan wél het geld vandaan moet halen. Fiscaliteit is een balans tussen prikkels en publieke voorzieningen, niet een magisch systeem waarbij alles goedkoper kan zonder gevolgen. En verder ook iedere zelfverklaarde goeroe die zegt: “Met deze ene truc betaal je NOOIT meer belasting!” Spoiler: als iets te mooi klinkt om waar te zijn is het met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijk niet waar.

4. Welke historische figuur (dood of levend) zou je aan tafel willen zetten voor een discussie over belastingrechtvaardigheid – en wat zou je hem/haar vragen?

Ik zou Adam Smith (grondlegger van de moderne economie) en Thomas Piketty (hedendaags econoom over ongelijkheid) bij elkaar zetten. Smith geloofde in progressieve belastingen maar leefde in een tijd zonder extreme vermogensaccumulatie. Ik zou hem vragen: “Zeg Adam, hoe zie jij dit in 2025?”  

5. Welke songtekst of filmquote vat de kern van het huidige publieke, fiscale debat volgens jou perfect samen?

“There are only two things certain in life: death and taxes” van Benjamin Franklin en “Show me the money!” van Jerry Maguire. Want dat is letterlijk wat de Belastingdienst elk jaar in je aangifte doet. 

6. Je hebt 280 tekens (een tweet) om uit te leggen waarom belastingen nodig zijn – wat zeg je?  

Belastingen zijn de prijs van een beschaafde samenleving. Ze betalen wegen, onderwijs en gezondheidszorg. Wil je minder? Vertel dan welke brug we laten instorten of welk ziekenhuis we sluiten. #RealTalk  

7. Je moet de kern van ons belastingstelsel uitleggen aan een groep middelbare scholieren. Hoe pak je dat aan zonder dat ze in slaap vallen?

Ik begin met een spel, altijd goed bij de kids: iedereen krijgt nepgeld en moet betalen voor zaken als verlichting in de klas, docenten en sportvelden. Dan laat ik zien wat er gebeurt als we belasting afschaffen: leraren verdwijnen, wifi stopt, het toiletpapier raakt op en op het voetbalveld sta je kniediep in onkruid. Dan snappen ze het snel.  

8. Hoe kunnen fiscale professionals het debat minder droog en technocratisch maken, zonder dat het populistisch of “op de hurken” wordt?  

Vertel verhalen. Niet: “De hypotheekrenteaftrek kost X miljard,” maar: “Anne kan net wél of niet een huis kopen door deze regel.” Data zijn belangrijk, maar impact voelt persoonlijk. 

9. Wat was het fiscale dilemma waarbij je zelf écht moest nadenken over wat rechtvaardig is?  

De discussie over erfbelasting, zoals nog niet lang geleden na het overlijden van mijn lieve moeder. Is het eerlijk dat vermogen na een leven van hard werken wordt belast? Of houden we zo juist structurele ongelijkheid in stand? Er is voor mij geen perfect antwoord.  

10. Wat is jouw fiscale guilty pleasure? (bijvoorbeeld een aftrekpost waar je stiekem van geniet).

De fiets van de zaak! Je krijgt een belastingvoordeel én je mag op een peperdure elektrische fiets rijden. Dat voelt als winnen. Nanananana.