Cryptomunten zijn populair. Steeds meer mensen, zoals de enthousiaste beginner ‘Anna’, kopen wat Bitcoin of Ethereum. Anderen, zoals haar buurman ‘Bram’, worden actiever en gaan dagelijks handelen. Deze nieuwe technologie is meer dan een spannende manier om te beleggen; het verandert onze economie en samenleving. Maar hoe gaan we hier in Nederland fiscaal mee om? Moet je belasting betalen over crypto? En zo ja, hoe dan? Zijn onze huidige belastingwetten hier wel geschikt voor? Vooral als het gaat om wat mensen precies doen met hun crypto – is het sparen, beleggen, of is het meer dan dat, zoals bij Bram die uren per dag besteedt aan zijn crypto-handel? Dit is een lastige puzzel.
Sparen of werken met crypto
De grote vraag voor de Nederlandse inkomstenbelasting is simpel: horen de voordelen uit crypto in box 3 (sparen en beleggen) of in box 1 (inkomen uit werk)? Anna, die haar crypto’s rustig laat staan, zal waarschijnlijk in box 3 vallen. Zij betaalt dan belasting over de waarde van haar crypto’s op 1 januari, via een vast percentage (een fictief rendement).
Maar voor Bram, die actief handelt, of voor zijn nicht ‘Carla’, een IT-expert die zelf software ontwikkelt om met crypto te handelen, kan het anders liggen. Als hun activiteiten meer op werk lijken en ze er echt geld mee verdienen, dan kan het inkomen in box 1 vallen. Ze betalen dan belasting over hun werkelijke winst, en dat kan een stuk hoger zijn.
Wanneer is er sprake van zo’n “bron van inkomen” in box 1? De regels zeggen dat je werkzaamheden moet verrichten, moet meedoen aan het economisch verkeer, en voordeel moet willen en kunnen verwachten. Het gaat er vooral om of je, zoals Bram of Carla, actief bezig bent om méér rendement te halen dan een gewone belegger zoals Anna. Denk aan veel handelen, speciale software (bots) gebruiken, of winst maken door jouw unieke kennis.
Meer dan een geldkwestie
Deze onduidelijke grens tussen beleggen (zoals Anna doet) en werken met crypto (zoals Bram of Carla mogelijk doen) heeft grote gevolgen, niet alleen voor hen, maar voor de hele maatschappij.
- Onzekerheid voor iedereen: De vage regels maken het lastig. Iemand als Bram kan zich afvragen: val ik nog onder box 3, of moet ik mijn winsten in box 1 aangeven? Burgers weten niet precies waar ze aan toe zijn. Adviseurs kunnen moeilijk een sluitend advies geven. En ook de Belastingdienst zelf worstelt ermee. Dit is niet goed voor het vertrouwen in de belastingregels. Fiscalisten waarschuwen zelfs voor veel rechtszaken hierover. Als regels onduidelijk zijn, kan dat ook betekenen dat niet iedereen op dezelfde manier wordt behandeld.
- Lastig te controleren: Voor de Belastingdienst is het moeilijk om te zien wat iedereen precies met crypto doet, zeker bij de meer actieve handelaren zoals Bram of de technisch onderlegde Carla. Het kost veel tijd en speciale kennis om dit goed te onderzoeken. De vraag is of de Belastingdienst hier wel genoeg mensen en middelen voor heeft.
- Passen de regels nog: Onze belastingregels voor “werk”, “bedrijf” en “vermogen” zijn bedacht in een tijd zonder internet en digitale munten. Dit roept de vraag op of onze bestaande fiscale begrippen, die zijn gevormd in een andere tijd, wel voldoende houvast bieden voor deze digitale ontwikkelingen. Of zijn er misschien voor fenomenen als crypto, net als in sommige landen om ons heen, meer toegespitste fiscale spelregels nodig? Experts vragen zich af of de huidige regels nog wel “passend en uitvoerbaar” zijn.
- Eerlijk belasting betalen: Als het onduidelijk is hoe crypto belast moet worden, kan het gebeuren dat winsten niet worden belast. Dan moeten anderen meer belasting betalen. Of mensen zoals Bram, die dachten hobbyistisch bezig te zijn, krijgen plotseling hoge aanslagen, wat niet goed is voor het gevoel van eerlijkheid.
Een andere kijk bij onze buren
Nederland staat niet alleen in deze worsteling. Maar als we naar onze buurlanden kijken, zien we dat zij soms heel andere fiscale keuzes maken. In Duitsland en Luxemburg, bijvoorbeeld, is winst uit crypto na een bepaalde houdperiode zelfs helemaal onbelast. In België kan voorzichtig, langetermijnbeheer van crypto ook onbelast blijven. Frankrijk heft belasting als je crypto omzet naar euro’s, maar niet als je handelt tussen verschillende cryptomunten.
Deze verschillende aanpakken in het buitenland laten zien dat er meer smaken zijn dan alleen de Nederlandse. Ze tonen aan dat je als land keuzes kunt maken die bijvoorbeeld langetermijnbeleggen belonen, of die alleen de daadwerkelijk behaalde winst belasten. Dit staat in contrast met het huidige Nederlandse systeem, waar we jaarlijks belasting betalen over de waarde van crypto-vermogen, los van of er winst is gemaakt of hoe lang je de crypto al hebt. Voor iemand als Anna maakt dat misschien minder uit, maar voor een actievere Bram kan het Nederlandse systeem anders uitpakken dan het Duitse, zelfs bij vergelijkbare resultaten. De vraag is of deze buitenlandse voorbeelden ons niet aan het denken moeten zetten, zeker waar het de onduidelijkheid tussen box 1 en box 3 betreft, en de roep om een stelsel dat beter aansluit bij de economische realiteit.
Een duidelijke koers nodig
De problemen met crypto en belasting laten zien dat onze economie snel verandert. Het is tijd dat de politiek en beleidsmakers hier serieus naar kijken. Wat is er nodig?
Een belangrijke stap is een open maatschappelijk gesprek, dat moet leiden tot duidelijkere regels. We moeten als samenleving bepalen hoe nieuwe technologieën en de winsten daaruit moeten bijdragen aan de schatkist. Duidelijkheid in de wet of via beleid kan de huidige onzekerheid voor iedereen verminderen – voor Anna, Bram, Carla, en de Belastingdienst. Welke belangen – innovatie, rechtszekerheid, eerlijkheid, goede controle – vinden we het belangrijkst?
De discussie over een nieuw box 3-stelsel in Nederland, gericht op het belasten van werkelijk rendement, is gaande. Maar zelfs als dat systeem er komt, lost het de specifieke vraag niet op wanneer intensieve crypto-activiteiten als inkomen in box 1 moeten worden gezien. Het is de vraag of het aanpassen van bestaande definities volstaat, of dat er, zoals sommige buurlanden al laten zien, voor crypto-activiteiten wellicht beter kan worden gekozen voor bijzondere, daarop toegesneden fiscale regelingen. Dit zou de duidelijkheid ten goede kunnen komen en wellicht beter passen bij de realiteit van hoe mensen als Bram en Carla met crypto omgaan.
Een serieuze zaak tot slot
De fiscale omgang met crypto is duidelijk meer dan een technische puzzel voor experts. Het raakt aan de fundamenten van ons belastingstelsel: eerlijkheid, duidelijkheid, en de cruciale vraag of ons systeem nog wel past bij de snel veranderende digitale wereld van vandaag. De overheid kan niet stilzitten.
Het is een open vraag of onze huidige fiscale gereedschapskist volstaat. Als blijkt dat deze tekortschiet, dan is het zaak serieus te overwegen of, mogelijk naar voorbeeld van landen om ons heen, bijzondere, op crypto toegespitste regelingen een betere weg vooruit bieden. Een doordachte aanpak is hoe dan ook geboden om te zorgen dat onze belastingregels ook in het digitale tijdperk hun doel dienen: bijdragen aan een rechtvaardige en welvarende samenleving.
Analyse geïnspireerd door het artikel “Cryptovaluta fluctueren van speculatie tot voorzienbaar voordeel” door Drs. J. Ruijg & drs. W.G. van Vliet, Tijdschrift Fiscaal Ondernemingsrecht 2025/197.1.