De overheid werkt achter de schermen aan een speciale regeling voor startups binnen de nieuwe vermogensbelasting, de Wet werkelijk rendement box 3. Het idee is goed: het stimuleren van het verdienvermogen en de innovatiekracht van Nederland. Maar de voorgestelde uitvoering is een complexe ambtelijke constructie die de knelpunten van het nieuwe belastingstelsel blootlegt.
Het liquiditeitsprobleem van de nieuwe box 3
Vanaf 2028 is het plan om een vermogensaanwasbelasting in te voeren. Dat betekent dat beleggers jaarlijks belasting betalen over de waardestijging van hun bezittingen, óók als ze die nog niet hebben verkocht. Voor beursgenoteerde aandelen is dat te doen: de waarde is bekend en je kunt stukken verkopen om de belastingaanslag te betalen.
Voor aandelen in een startup werkt dit niet. De waarde is vaak lastig in te schatten en, belangrijker nog, de aandelen zijn niet-liquide. Een investeerder die belasting moet betalen over winst ‘op papier’ heeft direct een probleem, want de winst zit niet in kas.
Daarom komt er terecht een uitzondering voor startups en scale-ups: de belasting wordt pas geheven als de aandelen daadwerkelijk worden verkocht en de winst is gerealiseerd (vermogenswinstbelasting). Een logische stap, maar hier begint de echte hoofdpijn.
De zoektocht naar de ‘echte’ startup
De vraag die volgt, is: wat is een startup? Een simpele definitie op basis van criteria zoals leeftijd en omzet, zoals oorspronkelijk voorgesteld in het wetsvoorstel, bleek niet te werken. Deze definitie sloot niet goed aan bij de kenmerken van startups en was gekozen omdat de Belastingdienst niet kan toetsen op inhoudelijke criteria als innovatie en schaalbaarheid.
De oplossing: de taak wordt doorgeschoven naar de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). In de praktijk moet een onderneming straks bij de RVO een ‘startup-stempel’ (een beschikking) aanvragen met een groeiplan. Na een positieve beoordeling informeert het bedrijf zijn aandeelhouders, die de uitzondering in hun aangifte kunnen toepassen.
Een bureaucratische omweg met onduidelijke kosten
Deze procedure lijkt een oplossing, maar het creëert een reeks nieuwe problemen. Ten eerste legt het een flinke administratieve last bij de startup zelf. Ten tweede is de juridische basis wankel. De beschikking is in principe acht jaar geldig, maar de status van een bedrijf kan in die tijd veranderen. De ambtelijke nota’s erkennen dat dit “juridisch en uitvoeringstechnisch mogelijk kwetsbaar” is.
Daarnaast zijn er de kosten. Wie betaalt voor de nieuwe beoordelingstaak bij de RVO en de noodzakelijke, complexe ICT-aanpassingen bij de Belastingdienst? De documenten laten volledig in het midden wie deze kosten gaat dragen en hoe dit gedekt wordt. Ook moet er een nieuwe gegevensstroom tussen de RVO en de Belastingdienst worden ingericht.
Pleisters op een systeemfout
De keuze voor deze specifieke uitzondering roept een fundamentelere vraag op. Door een complexe pleister voor startups te plakken, negeert de overheid het onderliggende probleem dat fiscalisten zoals professor Stevens aankaarten: een vermogensaanwasbelasting is voor álle illiquide bezittingen problematisch. De kunstverzamelaar of de aandeelhouder in een (niet-startend) familiebedrijf wordt in de kou gezet; voor hen geldt in principe wél de vermogensaanwasbelasting. Een algemene vermogenswinstbelasting zou veel eenvoudiger en consistenter zijn.
Bovendien is er een verborgen risico voor alle andere belastingbetalers in box 3. Het beleid wordt budgetneutraal ingevoerd. De ambtelijke stukken stellen dat als de aangepaste startup-definitie budgettaire gevolgen heeft, deze worden verwerkt “door middel van aanpassing van het heffingsvrije resultaat of het tarief”. Simpel gezegd: pakt het voordeel voor startups duurder uit dan gedacht, dan betalen de gewone spaarders en beleggers mogelijk de rekening.
De intentie is goed, maar de uitvoering is een complex bouwwerk vol onzekerheden. Het laat zien hoe de wens voor een gunstig ondernemersklimaat leidt tot een systeem dat juridisch kwetsbaar, duur en omslachtig is.
Bronvermelding:
- Onderzoek naar een nieuwe definitie startups in Wet werkelijk rendement box 3 en aandelenoptieregeling voor werknemers in de loonheffingen
- Beslisnota’s Aangepaste kamerbrief wijziging definitie start-ups in wetsvoorstel Wet werkelijk rendement box 3
- Ter duiding is gebruikgemaakt van Stevens, L.G.M. (2025), ‘De struikelgang naar een belasting over werkelijk inkomen uit vermogen’, WFR 2025/64.