Belastingwetenschapper Reinier Kooiman roept op tot fiscale hervorming

Wie echt sterk is, betaalt vermogensbelasting

In zijn recente boek De sterkste schouders roept belastingexpert Reinier Kooiman op tot een diepgaande hervorming van belastingstelsels wereldwijd. Volgens hem is het huidige systeem, waarin vooral inkomen belast wordt, niet eerlijk: echte rechtvaardigheid ontstaat pas als vermogen zwaarder belast wordt. Dat ontmoedigt rentenieren, maakt werken lonend en herstelt het sociale contract. Ondanks enkele idealistische trekjes biedt Kooiman een prikkelende bijdrage aan het publieke debat over belastingen.

Kritiek op het huidige systeem

Reinier Kooiman, auteur van het recent verschenen boek “De sterkste schouders”, is belastingadviseur en docent belastingrecht aan de UvA. Hij presenteert zich als een belastingwetenschapper, en in die rol schreef hij dit boek. Zijn publicatie is uiteindelijk een oproep voor een grondige hervorming van het belastingstelsel. Zijn argumentatie is zo universeel dat zijn pleidooi zich niet primair richt op de Nederlandse belastingheffing, maar eigenlijk op alle belastingstelsels in de wereld. Hij werpt tegen dat een hoge progressieve inkomstenbelasting automatisch betekent dat de rijken het meeste bijdragen. Hij beweert dat zelfs bij een inkomstenbelasting van 100% de rijksten nog steeds het meest profiteren van het belastingstelsel.

Lasten bij de meest vermogenden

Een vermogensbelasting zorgt ervoor dat de lasten werkelijk bij de meest vermogenden terechtkomen. Bijkomend voordeel is dat arbeid weer daadwerkelijk gaat lonen en dat rentenieren ontmoedigd wordt. Dat is mooi meegenomen, want rentenieren levert geen productieve bijdrage aan de samenleving. Zijn betoog is ook een aansporing voor het opnieuw definiëren van het sociaal contract dat we met elkaar zouden moeten afsluiten. Dat gaat uit van de gedachte dat we met elkaar afspreken dat we op een eerlijke manier bijdragen aan onze samenleving en dat niemand zich daaraan onttrekt. 

Om dat kracht bij te zetten wijdt hij het grootste deel van zijn boek aan een analyse van de geschiedenis van belastingheffing. Daarbij ligt de nadruk op de ideeën die in de latere middeleeuwen ontstonden in de Italiaanse stadstaten. In die tijd werd, teruggrijpend naar een aantal grondbeginselen uit het Romeinse recht, de basis gelegd voor een rechtvaardig belastingstelsel, zowel qua lastenverdeling als qua uitvoering. Een stelsel waarin willekeur geen plaats heeft, waarin iedereen meedoet, ongeacht rang of stand, en waarin de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. In de meeste gevallen kwamen die principes tot uiting via een heffing op het vermogen en niet op het inkomen.

Abrupte omslag in het pleidooi

Het boek leest vlot en is, los van het pleidooi, een interessante beschrijving van een wezenlijk onderdeel van de geschiedenis dat vaak door reguliere historici wordt genegeerd: de rol van belastingheffing. Daarbij ligt de nadruk wel heel erg op een aantal specifieke Italiaanse stadstaten. Wat veel minder aan bod komt is een bredere blik op de ontwikkeling van het belastingrecht door de eeuwen heen.

De omslag naar het pleidooi voor de huidige tijd komt wat abrupt en heeft een enigszins moralistische toon. Kooiman ziet wel in dat een plotselinge omslag naar een nieuw stelsel om allerlei redenen onhaalbaar en zelfs ongewenst is. Hij bepleit daarom een geleidelijke overgang. 

Publieke debat over belastingen ontbreekt

Het pleidooi zou je kunnen betitelen als licht naïef en utopisch, maar ik zou het toch willen prijzen. Juist het volledig afstand nemen van het gepriegel in het bestaande belastingsysteem, waar de meeste fiscalisten zich nu van bedienen, is wat dit boek interessant maakt. Reinier Kooiman beweert dat belastingheffing niet alleen een technische, maar ook een morele en historische kwestie is. Daarmee geeft hij ook een voorbeeld om datgene te bestrijden wat hem een doorn in het oog is, namelijk dat het publieke debat over belastingen vrijwel ontbreekt, omdat het voor niet-fiscalisten te ingewikkeld is geworden. Juist de laatste jaren is gebleken hoezeer belastingen samenhangen met algemeen maatschappelijke vraagstukken zoals de groeiende vermogensongelijkheid en de pijnlijke affaires rondom toeslagen. 

Systeemdenken doorbreken

En dat alleen al is winst die geboekt wordt met het verschijnen van dit boek. Dat getuigt van de moed om het systeemdenken te doorbreken en het publieke debat aan te wakkeren. Alleen al daarom verdient het gehoor, ook (juist) bij hen die zich al te comfortabel voelen in het huidige stelsel.

Als zijn boek wordt aangevallen door de gevestigde orde in het fiscale landschap, kan hij dat alleen maar als een bewijs voor zijn stelling aanvoeren. Ik zou dat niet op mijn geweten willen hebben. 

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *